ในยุคแห่งเทคโนโลยีซึ่งเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็ว，การสร้างและการเปลี่ยนแปลงอุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์ก่อให้เกิดขยะอิเล็กทรอนิกส์จำนวนมาก，โดยเฉพาะอย่างยิ่งแผงจัดวงจรพิมพ์ (PCB) ซึ่งเป็นองค์ประกอบสำคัญของอุปกรณ์ไฟฟ้าและอิเล็กทรอนิกส์。แผงจัดวงจรพิมพ์มีคุณสมบัติพิเศษที่รวมถึงโลหะมีค่า (เช่น ทองแดง、ทอง、เงิน) และวัสดุพลาสติกที่สามารถนำกลับมาใช้งานได้ แต่ถ้าไม่ได้รับการจัดการอย่างถูกต้องก็อาจเป็นอันตรายต่อสิ่งแวดล้อม。ดังนั้น การนำกลับมาใช้งานแบบมีประสิทธิภาพและปลอดภัยจึงมีความสำคัญอย่างยิ่ง。
- ขั้นตอนแรก คือการแยกองค์ประกอบอิเล็กทรอนิกส์จากแผงจัดวงจรพิมพ์ เช่น ซีรีส์ (IC)、ตัวต้านทาน、ตัวเก็บประจุไฟฟ้า เป็นต้น โดยใช้เทคโนโลยีอุณห (เช่น การอบให้เหลวของเหล็กสังเคราะห์) หรือกลไกจลน์ (เช่น แม่เหล็กไฟฟ้า) genming.com。โรงงานบางแห่งใช้ระบบอัตโนมัติที่มีกลไกยนต์และกล้องรับภาพเพื่อแยกองค์ประกอบอย่างแม่นยำ，ซึ่งสามารถลดความเสียหายต่อองค์ประกอบและเพิ่มประสิทธิภาพ 。
- หลังจากแยกองค์ประกอบแล้ว แผงจัดวงจรพิมพ์จะถูกสับหรือทำเศษเป็นเศษละลายด้วยเครื่องทำเศษแบบสองแกน (Double Shaft Shredder) หรือเครื่องบดแบบค้อน (Hammer Crusher) 。เศษเหล่านี้จะถูกส่งผ่านเครื่องแยกแบบไฟฟ้า (Electrostatic Separator) หรือเครื่องแยกแบบอากาศ (Air Separator) เพื่อแยกโลหะ (เช่น ทองแดง、อลูมิเนียม) จากพลาสติกและแก้วไฟเบอร์ 。เทคโนโลยีแยกแบบไฟฟ้าสามารถแยกโลหะและวัสดุอื่นได้อย่างแม่นยำถึง 99% โดยใช้ประจุไฟฟ้าที่แตกต่างกัน 。
- หลังจากแยกโลหะแล้ว กำลังจะถูกสกัดแยกเพื่อเพิ่มความบริสุทธิ์ เช่น การใช้สารเคมี (เช่น กรดซัลฟิวริกหรือไซยาไนด์) เพื่อย่อยโลหะออกมาในน้ำยา，และจากนั้นใช้วิธีอิเล็กโทรไลซิสเพื่อดึงตัวโลหะออกมาในรูปแท่ง 。สำหรับโลหะมีค่าอย่างทองและเงิน บางโรงงานใช้วิธีการเผา (Pyrometallurgy) ที่ทำในอากาศแห้งหรืออากาศคาร์บอนมอนอกไซด์ เพื่อลดการสร้างก๊าซที่เป็นอันตราย 。
- วัสดุที่เหลือหลังแยกโลหะ (ส่วนใหญ่เป็นพลาสติกและแก้วไฟเบอร์) สามารถถูกนำมาใช้ใหม่ในอุตสาหกรรมอื่น ๆ เช่น การผลิตสิ่งอำนวยความสะดวกสิ่งของ घर เช่น โต๊ะ หรืออุปกรณ์ก่อสร้าง 。บางโรงงานยังใช้วิธีการเผาผลาญ (Pyrolysis) เพื่อแปลงพลาสติกเป็นน้ำมันเชื้อเพลิงหรือแก๊สที่มีค่าใช้ประโยชน์ 。
- เครื่องทำเศษแบบสองแกน (Double Shaft Shredder)：ใช้สำหรับทำเศษแผงจัดวงจรพิมพ์ให้เป็นเศษขนาด 60x60 มิลลิเมตร 。
- เครื่องแยกแบบไฟฟ้า (Electrostatic Separator)：ใช้ประจุไฟฟ้าเพื่อแยกโลหะและวัสดุอื่นได้อย่างแม่นยำ，ซึ่งมีอัตราการแยกตัวสูงถึง 99% 。
- เครื่องแยกแบบอากาศ (Air Separator)：ใช้อากาศเพื่อแยกเศษที่มีน้ำหนักต่างกัน เช่น แยกโลหะที่หนักจากพลาสติกที่เบา 。
- เพื่อลดผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม โรงงานมักใช้เครื่องกัดฝุ่นแบบไซโคลน (Cyclone Separator) และเครื่องกัดฝุ่นแบบพัลส์ (Pulse Dust Collector) เพื่อดูดฝุ่นและสารเคมีที่เป็นอันตรายออกไป 。บางโรงงานยังใช้ระบบการระบายอากาศที่มีฟิลเตอร์ระดับฮีพ้า (HEPA) เพื่อป้องกันการปล่อยสารก่อมเกิดจากกระบวนการเผา 。
- กระบวนการสกัดแยกโลหะที่ใช้สารเคมีจะก่อให้เกิดน้ำเสียที่มีค่าความเปรี้ยวสูง โรงงานจึงต้องใช้ระบบกรองและกลั่นปริมาณ pH เพื่อทำให้น้ำเสียปล่อยได้อย่างปลอดภัยตามมาตรฐานสิ่งแวดล้อม 。บางโรงงานยังใช้ระบบการหมุนเวียนน้ำ (Water Recycling System) เพื่อลดการใช้น้ำเปล่า 。
- ตามประกาศทางกิจการของกระทรวงพาณิชย์ ประเทศไทยห้ามนำขยะอิเล็กทรอนิกส์เข้ามาในประเทศตั้งแต่วันที่ 24 มิถุนายน 2025 เพื่อป้องกันอันตรายต่อสิ่งแวดล้อม 中华人民共和国驻泰王国大使馆经济商务处。โรงงานนำกลับมาใช้งาน PCB ต้องมีใบอนุญาตจากกระทรวงอุตสาหกรรมและต้องปฏิบัติตามกฎหมายเกี่ยวกับสารเคมีอันตราย (Hazardous Substances Act, B.E. 2556) 中华人民共和国驻泰王国大使馆经济商务处。
- บางโรงงานตั้งใจที่จะปฏิบัติตามมาตรฐานสากลเช่น EU RoHS และ WEEE เพื่อให้ผลิตภัณฑ์ที่ได้มีความปลอดภัยและเข้ากับตลาดต่างประเทศ 。ตัวอย่างเช่น การนำกลับมาใช้งานที่ไม่ใช้สารเคมีอันตราย (เช่น ไม่ใช้ไซยาไนด์ในการสกัดแยกทอง) เป็นหนึ่งในข้อกำหนดของมาตรฐานเหล่านี้ 。
- การตั้งโรงงานนำกลับมาใช้งาน PCB ต้องการค่าใช้จ่ายต้นทุนสูง เช่น การซื้อเครื่องมืออัตโนมัติ (ราคาได้ถึงหลายล้านบาท) และ비용ในการดำเนินการ เช่น ค่าไฟฟ้าและสารเคมี 。然而，โรงงานที่มีประสิทธิภาพสูงสามารถตอบแทนค่าใช้จ่ายได้ภายใน 2–3 ปี thông 过การขายโลหะที่มีค่าและวัสดุที่นำกลับมาใช้งาน 。
- ผลกำไรหลักมาจากการขายโลหะที่มีค่า เช่น ทองแดงและทอง ซึ่งมีราคาที่สูงและความต้องการในตลาดทั่วโลก 。ตัวอย่างเช่น หนึ่งโรงงานในประเทศจีนสามารถขายทองแดงที่นำกลับมาใช้งานได้ราคาเทียบเท่ากับตลาด โดยมีอัตราการนำกลับมาใช้งานถึง 98% 。นอกจากนี้ การขายวัสดุพลาสติกและแก้วไฟเบอร์ให้กับอุตสาหกรรมก่อสร้างยังสามารถเพิ่มรายได้อีกด้วย 。
- ความซับซ้อนของเทคโนโลยี：กระบวนการนำกลับมาใช้งาน PCB ต้องการเทคโนโลยีอันแพงและความเชี่ยวชาญในการดูแล เช่น การจัดการสารเคมีอันตรายและการบำรุงรักษาเครื่องมือ 。
- ความต้องการของตลาด：ราคาของโลหะมีค่า (เช่น ทองแดง) เปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็ว ทำให้โรงงานต้องปรับปรุงราคาของผลิตภัณฑ์ตามตลาด 。
- เทคโนโลยีอัตโนมัติและ AI：ระบบอัตโนมัติและเทคโนโลยี AI จะถูกใช้เพิ่มขึ้นในการแยกองค์ประกอบและควบคุมกระบวนการ ทำให้ประสิทธิภาพสูงขึ้นและลดต้นทุนแรงงาน 。
- พลังงานหมุนเวียน：โรงงานอาจจะใช้พลังงานจากเศษพลาสติกและแก๊สจากกระบวนการเผาผลาญเพื่อช่วยเหลือในการทำงานของโรงงานเอง，ซึ่งจะลดการใช้พลังงานจากแหล่งธรรมชาติและการปล่อยก๊าซเรือนกระจก 。
การนำกลับมาใช้งานแผงจัดวงจรพิมพ์เป็นกระบวนการที่ซับซ้อน แต่มีความสำคัญอย่างยิ่งสำหรับการอนุรักษ์ทรัพยากรและสิ่งแวดล้อม。ด้วยเทคโนโลยีอัปเดตและมาตรฐานสิ่งแวดล้อมที่เข้มงวด โรงงานสามารถทำงานอย่างปลอดภัยและมีประสิทธิภาพได้，พร้อมทั้งสร้างผลกำไรจากการนำกลับมาใช้งานโลหะและวัสดุอื่น ๆ。ในอนาคต การรวมเทคโนโลยีอัตโนมัติและพลังงานหมุนเวียนย่อมเป็นแนวโน้มสำคัญที่จะช่วยให้กระบวนการนี้มีประสิทธิภาพและยั่งยืนท่อเนื่องไป。
